Leertrajecten in de praktijk
Praktijkverklaringen: bevoegd is bekwaam
Aantoonbaar maken dat je als (zorg)professional bekwaam bent. Dat is wat de zorgorganisatie van je mag verwachten. De eisen die vanuit accrediterende instanties, zoals JCI en NIAZ, en de Inspectie voor Gezondheidszorg & Jeugd (IGJ) aan zorginstellingen in Nederland gesteld worden maken dat dit onderdeel van Praktijkleren is.
Maar aantoonbaar bekwaam, wat betekent dat nou eigenlijk voor der (zorg)professional? En hoe krijg je aantoonbare bekwaamheid als (zorg)professional voor elkaar?
Bevoegd en bekwaam - betekenis
Als in de zorgpraktijk gesproken wordt over registratie van opleiden en professionaliteit van medewerkers en (zorg)professionals komen twee termen veelvuldig, door elkaar gebruikt, naar voren: bevoegdheid en bekwaamheid.
Bevoegdheid
Bevoegdheid betekent eigenlijk hetzelfde als het hebben van de juiste papieren. Met je diploma of certifiaten als (zorg)professionals ben je bevoegd tot het werken als (zorg)professional (bijv. verpleegkundige, fysiotherapeut, arts) net zoals je een auto mag besturen wanneer je in het bezit bent van een geldig rijbewijs. Bevoegdheid zegt niets over het niveau waarop een (zorg)professional de handeling, waarvoor hij bevoegd is, uitvoert. We kennen allemaal de maniakken op de snelweg waarvan we eigenlijk vinden dat ze nooit een rijbewijs hadden mogen krijgen en toch mogen ze die auto besturen…
Bekwaamheid
Bekwaamheid gaat over het niveau van competentie waarop je als (zorg)professional een handeling uitvoert. Een bekwaam persoon voert de handelingen waarvoor hij bevoegd is op een dusdanige manier uit dat deze structureel leiden tot een goed zorg-, begeleidings- en.of ondersteuningsresultaat. Met andere woorden, je bent goed in de zaken die je mag doen.
Bekwaam zijn en blijven
Zorgen dat zorgprofessionals bekwaam zijn en bekwaam blijven in hun werk is een praktijkuitdaging die op drie verschillende praktijkniveaus moet worden aangepakt:
Bekwaam worden: (zorg)professionals zichzelf en elkaar laten toetsen op op relevante praktijkkennis en deze zelf als leerling, als leerduo, als leerkring of leergroep (team) leren toepassen in een relevante praktijksituatie .
Bekwaam voelen: bekwaam zijn is niet alleen het doorlopen van een leertraject met toetsing, beoordeling en praktijkwaardering. Het is ook het gevoel van zekerheid dat een (zorg)professional heeft bij het uitvoeren van zijn werk, zeker als het werk risico’s met zich meebrengt. Met behulp van het Learning Experience Platform via de ZorgPraktijkAcademie worden medewerkers gefaciliteerd om hun praktijkkennis up-to-date te houden en krijgen ze de mogelijkheid tot het doen van self-assessments, waarin zij hun eigen zekerheid en gevoel van bekwaamheid kritisch kunnen nagaan.
Bekwaam blijven: ook buiten toetsmomenten om, een verantwoordelijkheid van de zorgprofessional zelf. Om de (zorg)professional in staat te stellen om aan deze verantwoordelijkheid te kunnen blijven voldoen, heeft een organisatie de verantwoordelijkheid tot het makkelijk toegankelijk maken van relevante praktijkkennis in de vorm van Praktijkleren met behulp van actuele Praktijksituaties die zijn uitgewerkt tot zelf- en/of samen lerende leereenheden en leermodules.
Bevoegd en bekwaam aantonen
Om te kunnen (blijven) werken in een zorginstelling dient de (zorg)professional bevoegd én bekwaam te zijn. Het aantonen van bevoegdheid is meestal de uitdaging niet. Zorgen dat de juiste praktijkverklaringen (certificaten, diploma's) op een makkelijk toegankelijke plaats worden bewaard en beheerd (juistheid, volledigheid en tijdigheid van (her)registratie). Moderne orgnanisaties zorgen dat dit automatisch onderdeel is/wordt van een Learning Experience Platform (al dan niet gekoppelde met een HR-systeem). In de ZorgPraktijkAcademie is voorzien in deze mogelijkheden door de koppeling met het ZorgPraktijkPaspoort (Skillspaspoort).
Bekwaamheid is uitdagender. De vraag dient beantwoord te worden of iemand goed iis n wat hij doet in de werk- en beroepspraktijk. Al vlug reist dan het vraagstuk van toetsen en beoordelen Toetsen is tijdrovend en brengt kosten met zich mee. Om op beiden te besparen is het een lange tijd de trend geweest om voor elke praktijk-handeling een e-learning toets beschikbaar te stellen. Het goed kunnen beantwoorden van een kennistoets werd gezien als het aantonen van je bekwaamheid. Steeds vaker worden er vragen gesteld bij deze wijze van bewaamheidtoetsing. Een meer vraag- en praktijkgerichte benaderingswijze biedt hier uitkomst.
Aantoonbaar bekwaam met praktijkleren
Steeds meer organisaties onderkennen dat alleen een theoretische toets niet afdoende is om bekwaamheid van medewerkers te kunnen blijven garanderen. Er wordt steeds meer gekeken naar alternatieve manieren van het toetsen en beoordelen van handelingsbekwaamheid in praktijksituaties waarbij het aantoonbaar maken van bekwaamheid onderdeel is van je werk (leren is werken is leren .
1. Waarden op de werkplek
Breng het toetsen en beoordelen van (zorg)professionals op praktijkhandelingen en gebruikersbekwaamheid van apparatuur zoveel mogelijk terug naar de werkplek. Op de werkplek wordt het uitvoeren van een handeling getoetst in een relevante context. Binnen Praktijkleren wordt dit geborgd in de praktijkbijeenkomsten aan de hand van praktijksituaties (casuistiek-leren). Zo kunnen professionals ook elkaar waarrderen en de handelingsbekwaamheid van en met elkaar samen vaststellen. Het casuistiek-frame biedt hierbij uitkomst en biedt structuur waarmee het toetsende karakter gewaarborgd wordt.
Door als (zorg)professionals de praktijkcontext te manipuleren kan in samenspraak goed inzicht verkregen worden in hoe een (zorg)professionals zich handhaaft in verschillende praktijkomstandigheden. In de praktijksituatie (casus) staat: "De bloeddruk van de patiënt blijft stijgen, hoe verander je nu de instellingen van het apparaat?". Zo toets en beoordeel je zelf en vooral ook samen zowel de theorie als de praktische uitvoering in een keer in een realistische praktijksetting.
In de praktijkbijeenkomsten, als onderdeel van Praktijkleren, neem je zelf de verantwoordelijkheid om steeds tijdig zelf en juist ook samen te werken aan je bekwaamheidsbevordering. In het Learning Experience Platform vind je tal van praktijksituaties die als casus zijn uitgewerkt waarbij klinisch redeneren en triage als onderleggers. Deze twee thema's vormen het fundament voor (zorg)professionals om vanuit Praktijkleren met praktijksituaties samen te komen tot succesvolle bekwaamheidsbevordering en daarmee bekwaam zijn en blijven als (zorg)professionals en als team..
2. Bekwaamheid dat voel je zelf
Wat veel zorgorganisaties soms wat minder scherp in beeld hebben en houden is dat bekwaamheid niet alleen ‘iets goed doen’ is. Minstens zo belangrijk is dat deze bekwaamheid ook door de (zorg)professionals zelf gevoeld wordt. Jezelf bekwaam voelen leidt tot zekerheid en zorgt ervoor dat iemand ook in complexe, stressvolle situaties rustig en juist kan blijven handelen. Het simuleren van dit soort situaties is lastig, omdat dit nooit hetzelfde voelt als een ‘echte situatie’. Praktijksituaties bieden hier uitkomst omdat met casussen deze lastige situaties goed en praktijkgetrouw benaderd kunnen worden.
Praktijkleren gaat er vanuit dat (zorg)professionals zelf stilstaan bij de vraag of ze zich daadwerkelijk bekwaam voelen, ongeacht welke praktijksituaties (casussen) en/of assessments of toetsen ze succesvol hebben afgerond. Door in de praktijkbijeenkomsten een praktijkverklaring toe te kennen aan (zorg)professionals die succesvel een praktijksituatie (casus) bestudeerd en uitgewerkt krijgt bekwaamheidsbevordering een extra dimensie: eigenaarschap, regie en commitment van de (zorg)professionals. Door een praktijkverklaring (casus) toe te voegen aan de toetsingscriteria van een handeling krijgt deze dimensie nog meer betekenis in de praktijk.
Voelt iemand zich (nog) niet bekwaam of niet meer bekwaam, geef hem of haar dan de gelegenheid meer te oefenen met praktijksituaties (casussen) in diverse kortdurende praktijkbijeenkomsten. Vanuit goed werkgeverschap wil je als zorgorganisatie zorgvuldig omgaan met het positioneren van je ‘niet bekwaam voelen’. 
3. Bekwaam blijven: Praktijkversneller
Een praktijkverklaring ontvangen is en blijft waardering van een momentopname. Maar na verloop van tijd vergeten we de details van een praktijksituatie weer enigzins.. Dat is een gangbaar patroon in de werk- en beroepspraktijk. Echeter, wanneer je de details weer even naleest kun je de relevante praktijkkennis meestal weer op de goede manier plaatsen en gebruiken im praktijksituaties om bekwaam te blijven werken.
Daarvoor moet de informatie wel beschikbaar zijn. Het hebben van aantoonbaar bekwame medewerkers betekent enerzijds dat er een waarderingscyclus nodig is (praktijkbijeenkomsten waarin praktijksituaties (casussen) met elkaar behandel worden), maar ook dat je informatieverstrekking rondom praktijksituaties (casussen) op orde is en blijft (tijdigheid, juistheid, volledigheid).
Concreet betekent dit voor zorgorganisaties dat de juiste informatie op het juiste moment in de juiste omvang voor de juiste persoon beschikbaar is. De systemen om iets dergelijks op te zetten vallen onder de noemer performance support. Binnen Praktijkleren spreken we over PraktijkVersnellers. Vanuit de ZorgPraktijkAcademie ondersteunen we (zorg)professionals onder meer met de XLP-bibliotheekfunctie van de ZorgPraktijkAcademie.. Hierin zijn alle beschikbare leerelementen (casussen, artikelen, e-learning, micro-learning, games, video's en podcast) snel beschikbaar en eenvoudig doorzoekbaar. De koppeling van deze bibliotheekfunctie aan praktijksitauties (casussen) maakt de zoekfunctie slim, snel en slagvaardig en daarmee tot Praktijkversnellers.
Bronvermelding afbeeldingen: (c) ZorgPraktijkAcademie
