Casuïstiek-leren als fundament
Essenties van leren van, door en in de praktijk
Inleiding
Het praktijkleerkompas omvat het geheel van maatregelen om PRAKTIJKLEREN in de werk- en beroepspraktijk vorm en inhoud te geven. Als onderlegger gelden daarbij de principes van casuïstiek-leren die onlosmakelijk verbonden zijn met de essentie van leren van, door en in de praktijk. Hierna wat meer in's en out;s over casuïstiek-leren als onderlegger met de Jeugdzorg als best practice.
Waarom casuïstiek-leren
Het leren van casuïstiek biedt een kans om inzicht te krijgen in de verbetermogelijkheden in de hulp die wordt geboden aan kinderen, jongeren en gezinnen. Van oudsher ligt de focus meer op wetenschapskennis dan op ervaringskennis, maar actuele en betrouwbare kennis is meer dan de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Naast wetenschappelijke kennis hebben we ook ervaringskennis van ouders en jongeren en praktijkkennis van professionals nodig om te kunnen leren. Kennis wordt in verbinding met anderen gemaakt en gebruikt. De kennis uit de verschillende bronnen (cliënten, professionals en wetenschap) samen vormt de kern van onze kennis over wat werkt en over hoe het werkt voor dit kind, in dit gezin, in deze situatie. Het gaat daarbij primair om het verbeteren van de uitkomsten voor gezinnen, kinderen en jongeren. De kennis uit casusonderzoek draagt bij aan de evidence-based practice, om op die manier betere en meer passende hulp te kunnen bieden.
Wat behelst casuïstiek-leren
Casuistiek-leren gaat over het samen met de ouders, jongeren en professionals leren van het (levens)verhaal en het hulpverleningstraject van een jeugdige en/of gezin. Leren van casuïstiek is een vorm van actieonderzoek, waarbij onder leiding van een onafhankelijk casus-onderzoeker op basis van een bepaalde systematiek van een casus wordt geleerd. Onderdelen van een casusonderzoek kunnen zijn: • individuele interview(s) met de jeugdige(n); • individuele interviews met ouders; • individuele interviews met direct betrokken professionals; • dossier-onderzoek; • groepsinterview met ouders, jongere en professionals; • leersessie met professionals; • analyse; • afsluitende leersessie met opdrachtgever (en andere betrokkenen). Er zijn veel verschillende manieren om te leren van casuïstiek. Zo wordt in sommige casusonderzoeken de gehele levensloop van een gezin gereconstrueerd, terwijl in andere gevallen alleen een bepaald deel van de levensloop of een specifieke gebeurtenis wordt gereconstrueerd. Bij sommige varianten kijken de betrokkenen vervolgens gezamenlijk naar bevorderende of belemmerende factoren die bijgedragen hebben aan een gebeurtenis of aan (een deel van) de 4 levensloop. Bij andere varianten checken betrokkenen gezamenlijk bepaalde vooraf opgestelde inhoudelijke indicatoren. Daarnaast zijn er casusonderzoeken die zich richten op het direct bijsturen van het hulpverleningsproces in een lopend traject, terwijl andere casusonderzoeken zich richten op het verbeteren van toekomstige hulp voor een bepaalde doelgroep1. In alle gevallen is de visie om te leren van casuïstiek belangrijker dan een specifieke methode. Het doen van casusonderzoek is een middel om te leren en om te verbeteren en is geen doel op zich. Bovendien is het bij alle varianten van casusonderzoek van belang om te kijken welke patronen casusoverstijgend zichtbaar worden.
Hoe werkt casuïstiek-leren
Bij casusonderzoek staat leren centraal. Leren van casuïstiek gaat niet vanzelf. Dat vraagt om bepaalde voorwaarden en een bepaalde werkwijze. Om te kunnen leren is het van belang dat er: • een veilige omgeving wordt gecreëerd, waarbij deelnemers onderling veiligheidsafspraken maken (bijvoorbeeld afspraken rond geheimhouding en afspraken dat de uitkomsten niet gebruikt mogen worden voor andere doeleinden, zoals individuele beoordeling van medewerkers of politieke doeleinden); • een deskundige facilitator is: een open houding gericht op leren in plaats van op verantwoording afleggen; • bereidheid van organisaties en individuen is om te leren; • tijd gemaakt wordt voor het leren van casuïstiek en dat er heldere afspraken zijn om de opgehaalde kennis daadwerkelijk te benutten voor verbetering.
Lees hier het hele rapport over casuïstiek-leren: Leren van casuïstiek: Waarom, Wat en Hoe?
